152022May

Güneş kremleri ve güneşten korunma D vitamini yapımını azaltıyor mu?

Güneş, D vitamininin ana kaynağıdır. Direkt güneş teması ile yüzde 90 oranında ciltten sentezlenir. Bu nedenle “güneş vitamini” de denir. Diğer kaynağı ise yüzde 10 oranında besinlerdir. En önemli besin kaynakları; somon, Morino karaciğeri, Tuna karaciğeri gibi ülkemiz için çok mümkün olmayan gıdalar ve yumurta sarısıdır. Yumurta sarısında da sadece 20 IU vardır; günde almamız gereken en az miktar ise 800 IU’dur. Bu nedenle, gıdalarla D vitamini almak çok olası değil. Belki D vitamini ile güçlendirilmiş gıdalarla alınabilir, ancak ülkemizde bu tür gıdalar bulunmuyor.

 Hem güneşten korunup hem de D vitamini ihtiyacımızı nasıl karşılayabiliriz?

Cildimizin D vitamini sentezi yapabilmesi için bazı koşullar var. Güneş ışınlarının açısının 290-315 nm dalga boyunda olması gerekir. Bulunduğumuz yerin enlemine göre yılın belli ayları bunun için uygundur. Ayrıca günün belli saatleri tercih edilmelidir. Ülkemizdeki durum ise şöyle; D vitamini sentezi için yılın mayıs-ekim ayları arasını ve günün 11:00-15:00 saatleri arasını, en az haftada 2-3 gün tercih etmek gerekir. Güneş ışınlarının cilt ile direkt teması için normal cilt rengindeki kişiler en az 20 dakika, koyu renk ciltliler ise en az 45 dakika güneşte kalmalı. Bu süre boyunca vücudumuzun en az yüzde 20’sinin yani yüz, boyun, kollar ve bacakların ön ve arka yüzleri açıkta kalacak şekilde ve herhangi bir güneşten koruyucu krem sürmeden, pencere, perde, siperlik arkasında olmadan, eskilerin deyimi ile “güneş banyosu” yapmak gerekir. Maruz kaldıktan sonra da en az 30 dakika boyunca ciltten emilimine izin vermek için duş alınmamalı. Bu şartlar sağlanırsa cildimiz D vitaminini sentezleyebilir. Ama bunları sağlayabilen var mıdır acaba?

Diğer taraftan, Dünya Sağlık Örgütüne göre, bu şartlar cildimiz için hiçbir gün, hiçbir dakika uygun değildir. Örgüt, “Güneş, en öldürücü deri kanseri olan melanom ve foto yaşlanma

gelişiminde en önemli suçludur. Gün ortasında, saat 10:00- 15:00 arasında güneşte kalma zamanını sınırlayın. Bu saatlerde en fazla 15 dakika korunmasız güneş ile temas edebilirsiniz.”diyor. Sonuç olarak, koşulların uygun olmamasından dolayı D vitamini sentezi için güneşlenmek uygun bir yöntem değil. Bu durumda yeterli D vitamini alabilmek için neler yapabiliriz?

D vitamini üretemiyor ve beslenme yoluyla yeterince alamıyoruz. Gelişen yaşam koşullarımız (kapalı ortamlarda çalışmak, çocukların dışarıda oynayamaması, AVM kültürü vb.) nedeni ile de tüm dünyada son 10 yılda D vitamini eksikliği pandemi hâlini almıştır. Koşulları mümkün olmadığı için dışarıdan destek almak zorundayız. Dünya Sağlık Örgütü, tüm toplumlarda D vitamini düzeylerine bakılmaksızın günlük D vitamini alınmasını öneriyor. “Rutin olarak herkeste ölçelim, eksiklik varsa tedavi edelim.” Yaklaşımı artık terk edildi. Eğer D vitamini eksikliği oluşturacak bir risk taşıyorsanız kan düzeylerine bakılmalıdır. Kilo sorunu olanlar, beden kitle indeksi yüksek olanlar, kapalı ortamda çalışanlar, bazı hastalıklar, hormon, bağışıklık sistemi sorunları, kemik kırıkları, ilaç kullanımı gibi durumlar bunlar arasında sayılabilir.

D vitamininin normal seviyesi 30-50 ng/mL olmalıdır. Günlük önerilen doz, yaşam boyu 600-800 IU’dur. Çevresel kirliliğe, kronik strese maruz kalanlarda, daha proaktif olmak, gelecek yıllarına yatırım yapmak isteyenlerde, doktor kontrolü altında günde 2.000-3.000 IU’ya çıkılabileceği bildiriliyor.

Kullanım şekli farklılaşabiliyor. Genellikle insanlar “ayda bir ampul kırarak bir seferde alıp kurtulmayı” düşünüyor. Tek seferde yüksek doz alınması pek önerilmiyor. Doğala yakın günlük ya da haftalık dozlarda kullanılması öneriliyor. Ancak, siz doktorunuzun önerdiği şekilde kullanın.

Sonuç olarak güneşten korunmak ile deri kanserlerinden korunmak hedeflenmelidir.  Güneş kremi ve diğer koruyucu yöntemler vücudunuzun D vitamini üretme yeteneğini azaltabilir. Ancak gerçek hayattaki kullanılan miktarları, zamanı ve uygulama şekli bunu sadece küçük bir dereceye kadar azalttığı; bu miktarın da kemik metabolizmasını etkilemediği bildirilmektedir.
Güneşten koruyucuların kullanımı için önerilen miktarı 2md/cm2, tüm vücut için 30 ml, güneşe çıkmadan en az 20 dakika sürülmesidir. Her iki saatte bir ve ıslandıkça, terledikçe yenilenmesi; mümkünse unutulan yerleri (dudak üstü, ense, kulak kepçeleri, burun gibi) hatırlamak için çift kat sürülmelidir. Yapılan çalışmalarda ise bu miktarın ¼ ‘i kullanıldığı ve güneş altında uygulandığı; bir kez sür, tüm gün korun şeklindedir. D vitamini seviyenizi artırmak için, uygun miktarda güneşe maruz kalmayı, diyetteki D vitamini kaynakları ve takviye ile birleştirebilirsiniz.

 

PMID: 31069788
PMID: 30945275
PMID: 29730334
Eken A. Cildime Neler Oluyor? Cilt Sağlığının İçten Dışa Yönetimi. 1. Baskı. İstanbul: Siyah Kitap; 2020. p.197.