Güneş lekesi, derinin kahverengini rengi “melanin” olarak adlandırılan renk maddesine bağlıdır. Melanin, sağlıklı bir ciltte renk hücreleri tarafından, güneşe karşı savunma cevabı olarak üretilir; derinin üst ve alt tabakasında depolanır. Bu pigmentler derinin en üst tabakasında düzgün bir şekilde depolandıklarında bronzluk, dağınık ve düzensiz gruplar halinde depolandıklarında güneş lekeleri oluşur. En çok güneşe açık cilt yüzeylerinde, düz yüzeyli, açık kahverengiden, koyu kahverengiye kadar değişen tonlarda olur. Genç ve orta yaşlarda daha çok yüzde omuzlarda ve üst kollarda ortaya çıkar. Orta ve ileri yaşlarda bu lekeler el sırtlarında ortaya çıkmaya başlar; yaşlılık lekesi adını alır.
Güneşten yeryüzüne gelen ışınların önemli bir kısmı ozon tabakası tarafından emilmesi gerekirken, ozon tabakasındaki hasar ve incelme sonucu zararlı ışınlar direkt olarak cildimize zarar vermektedir. Güneş ışınlarına maruz kalan ciltte yaşam şifremiz DNA’larımız hasar görür ve cildimiz kendini koruma altına alarak melanin üretimini artırır; düzensiz lekelenmeler gelişir. Lekelerin oluşumunu tetikleyen en önemli faktör güneştir. Diğer etkileyen sebepler arasında hormonlar, ilaçlar, kozmetik ürünler, parfümler, bitkiler, güneşe hassasiyet oluşturan bazı hastalıklar da sayılabilir.
Güneş lekeleri kanserojen değildir. Ancak, çok sayıda yaşlılık lekeleri olanlarda, güneşe savunmasız, sık temas edenlerde, açık tenlilerde deri kanseri riski yüksektir. Ciltteki kahverengi lekelerde herhangi bir değişiklik, büyüme, renginde koyulaşma, kanama fark edilirse mutlaka bir dermatolog tarafından dermatoskopik muayene ve gerek görülürse ileri tetkik yapılmalıdır. Bu lekelerin başta malign melanoma olmak üzere bazı cilt kanserlerinden ayırt etmek gerekir.
Güneş lekelerinin oluşmaması için neler yapılabilir? “Koruyucu tedavi” her zaman en etkili, en kolay, en yan etkisiz, en maliyeti düşük tedavi yöntemidir. Koruyucu tedavi; Temizlik, nemlendirme ve güneşten korunma olmak üzere 3 aşamadan oluşur. Aydınlık ve lekesiz bir cildin bakımında en önemli ve ilk adım temizliktir. Cildi makyaj, gün içinde deriyi kaplayan çevresel kirlilikler, yağ, ter ve ölü deri hücrelerinden iyi arındırmak gerekir. Özellikle akşamları cilt iki kez temizlenmelidir. İlki cildi gün içinde biriken kir ve makyaj kalıntılarından temizlemek, ikincisi ise detoks etkisi yaparak cildi arındırmak, dengelemek ve asıl bakıma hazırlamaktır. Ardından, cilt tipine uygun bir nemlendirici ile cilt mutlaka nemlendirilir. Nemlendiriciler deri üzerinde nemden örülmüş bir bariyer oluşturarak ciltte koruyucu etki oluştururlar. Gece bakımına A vitamini (retinol) gündüz bakımına C vitamini içeren serum ve kremler ilave etmek cildi antioksidan koruma altına alarak hem güneş hasarıının etkilerine karşı korur, hem de düzensiz pigmentasyonu baskılar.
Üçüncü ve en önemli adım yılın her mevsimi, her günü, her türlü hava şartlarında en az SPF 30 içeren bir koruyucu kullanmaktır. Koruyucu makyaj yapılıyorsa fondöten altına ya da bakımın en üstüne yeterli miktarda (dekolte, yüz ve boyun için 1 tatlı kaşığı) uygulanmalı ve her 2-3 saatte bir yenilenmelidir. Genellikle günlük koruyucu bakımda dermokozmetik ürünler tercih edilmelidir. Ürün seçim ve kullanımında mutlaka dermatolog desteği alınmalıdır.
Cildi sadece dıştan desteklemek yeterli olmayabilir; içten de beslemek gerekir. A, C, E vitamini, antioksidanlar, probiyotikler, omega 3 yağ asitleri güneş ışınlarının cilt üzerindeki zararlı etkilerini azaltır. Beslenmeye güneşe maruz kalmadan 10 hafta önce bu vitamin ve yağ asitlerinden zengin gıdalar ya da beslenme desteği ürünler ilave edilmelidir. En yüksek vitamin ve antioksidan seviyelerini koyu kırmızı renkli meyve ve sebzeler (karpuz, siyah üzüm, domates, kırmızı biber, kırmızı erik, kayısı….vb) tüketerek ulaşıla bilinir. Bu kırmızı güçler, “Yenilebilir güneş koruyucuları” olarak tanınır. Rafine şeker, unlu, nişastalı gıdalar tüketmek ciltte yangısal cevabı arttırarak güneş hassasiyetini arttırır; kızarıklık, güneş yanıkları ve lekeler oluşur.
Oluşan güneş lekeleri nasıl tedavi olunur? Direkt Lekelerin soldurulması, soydurulması ve cildin aydınlatılması işlemleri uygulanır. Lekenin değerlendirilmesi, takibi, tedavi planı ve uygulanması mutlaka dermatolog tarafından yapılmalıdır. Lekenin derinliğine, dağılımına, cilt tipine, lekenin yaşına, hastanın sosyal yaşamına, uyumuna, yaşam tarzına, hormonal yapısına göre çeşitli tedavi protokolleri, tek başına ya da kombine şekilde uygulanabilir. Bir lekeyi tamamen yok edebilmek mümkün olmasa da, lekenin yoğunlu azalabilir, cilt tonu dengelenebilir.
Tedavi seçenekleri arasında; Ev tedavileri (sistemik ve topikal ilaçlar) ve medikal uygulamalar olarak ikiye ayırabiliriz. Evde uygulanacak tedaviler; reçete ile verilen ilaçlar ve dermokozmetikler olabilir. Bunların etken maddeleri benzer olup konsantrasyonları farklıdır. Reçete ile verilenler daha etkilidir; ancak cildi tahriş etme riski daha yüksektir. Dermakozmetikler ise tek başlarına çoğu zaman yetersiz kalmakla birlikte tedavinin önemli bir parçasını oluştururlar. Doktor uygulamalarına destek olarak, şeçilen yönteme göre tedaviden önce, tedavi sırasında ya da tedavi sonrasında verilebilirler.
Medikal estetik uygulamalar ise; farklı içerik ve derecede peeling uygulamaları, dermapen, kriyoterapi, mezoterapi gibi cilt altına nem ve vitamin enjeksiyonları, ışık veya lazer tedavileri sayılabilir.
